Zamanda Bir Anahtar: Rosetta Taşı’nın Keşfi ve Etkileyici Serüveni

1. Tesadüfün Bilime Kapısı

1799 yazında, Napolyon’un Mısır seferi sırasında Fransız ordusuyla gezen mühendis Pierre‑François Bouchard, “Rosetta” (bugünkü Rashid) yakınlarında bir sur yıkımı esnasında rastlantısal bir keşif yaptı: Üzerinde üç farklı yazı sistemi bulunan siyah granodiyorit tablet… Bu sıradan malzeme parçası, tarihin en önemli dil çözümlerinden birinin fitilini ateşleyecekti.

2. Üç Dildeki Mesaj: İşte Şifre!

Taşın üstünde antik Mısır hiyeroglifleri, orta bölümünde günlük Mısır dili Demotik ve altta antik Yunanca metin bulunuyor. Yunanca bilen bilim insanları, aynı mesajın farklı dillerde yazılı olduğunu fark etti ve bu büyük ipucunu dilin kilidini açmak için kullandı.

3. Jenerasyonlar Arası Ekip: Young ve Champollion

İngiliz fizikçi Thomas Young, üstteki hiyerogliflerde kral adı “Ptolemy”’yi tanıyınca ilk temel çözümü sağladı. Ardından Fransız dilci Champollion, Coptic bilgisiyle, hiyerogliflerin hece, ses ve ideogram karışımı olduğunu keşfetti. 1822’de “Çözüldü!” ilan etti ve tarihe damgasını vurdu.

4. Taşın Hikayesi: Yönetimsel Bir Kararname

Aslında Rosetta Taşı, Ptolemy V için MÖ 196’da papazlar tarafından çıkarılmış resmi bir kararname. Bugün düşündüğümüzde büyülü sözler değil; vergiler, tapınakların lejyonlara sağladığı destekler… Fakat dilbilimi açısından paha biçilmez bir anahtar görevi gördü—kaybolmuş bir dilin kapılarını araladı.

5. Taşın Londra’yı Bulan Yolculuğu

İngilizlerle Fransızlar arasında yapılan 1801 anlaşmasında taş, Osmanlı egemenliğindeki Mısır’dan İngiltere’ye gitti. 1802’den bu yana British Museum’un gurur kaynağı. 1917’de bombalardan korunmak için yer altına taşındı; 1999 temizliğiyle orijinal rengi ortaya çıktı.

6. Kültürel ve Bilimsel Miras

Rosetta Taşı sadece Mısır’ın seslerini geri kazandırmakla kalmadı; karşılaştırmalı dil çalışmaları için bir kilometre taşı oldu. İki yüz yılı aşkın süredir dünya kültürel mirasının en ikonik sembollerinden biri olmayı sürdürüyor .

7. Rosetta Taşı’ndan Ne Öğreniyoruz?

• Tarihsel süreklilik: Binlerce yıllık yazı sistemleri yeniden hayata döndü.

• Kültürel etkileşim: Yunanca–Mısır dilleri arasındaki diyalog, o dönemdeki çokkültürlülüğün göstergesi.

• Bilimsel metot: Karşılaştırmalı çözümleme, günümüzde de hâlâ çözüm yollarına örnek.

Bir Tablet, Binlerce Hikaye

Rosetta Taşı, bir keşif kazasında ortaya çıkan sıradan bir taş değil; insanlığın kültürel sesi, dilsel kodları açan bir mihenk taşı. Her hattında geçmişin fısıltıları barınıyor. Bugün hâlâ milyonlar ziyaret ediyor, paha biçilmez bilgi hazinelerini paylaşıyor.

Kaynaklar

• Britannica: Rosetta Taşı'nın boyutları, keşfi ve Champollion-Young hikâyesi Encyclopedia Britannica+1Encyclopedia Britannica+1.

• The Archaeologist: Keşfin detayları ve dilin çözülme süreci .

• ARCE, History.com, New Yorker ve Reuters: Tarihsel bağlam ve kültürel etkiler .

Yaşamınıza ilham verecek yenilikleri kaçırmayın – Abone olun, ilk siz öğrenin!