“Gökyüzünde Üç Güneş: Tarihe, Doğaya ve Kültüre Yansıyan Olağanüstü Bir Fenomen”

Gökyüzünde birden fazla güneşin görünmesi — “üç güneş”, “çoklu güneş”, “mock sun” gibi ifadelerle tanımlanan durum — hem doğa bilimleri açısından dikkat çekici bir optik olayı hem de kültürel olarak büyük anlam yükü taşıyan bir işarettir. Antik çağlardan Orta Çağ’a, hatta günümüze kadar, bu tür görüntüler kaydedilmiş, yorumlanmış ve mitlere, sembollere dönüşmüştür. Bu yazıda:

• Bu fenomenin bilimsel temelleri,

• Tarih boyunca kaydedilmiş örnekler (özellikle MS 51 sonrası ve 12. yüzyıla dek),

• Kültürel, sembolik yorumları,

• Ve çağdaş tanık bulgularına ilişkin bir değerlendirme yer alacaktır.

1. Fenomenin Bilimsel Temeli: Parhelion (Güneş Köpekleri)

“Üç güneş” şeklinde algılanan birçok olayın kaynağı, atmosferdeki buz kristallerinin güneş ışığını kırması ve yansıtması sonucu oluşan halo ve parhelia fenomenidir.

• Parhelion ya da halk arasında “sun dog” olarak anılan bu olay, güneşin her iki yanında yaklaşık 22° uzaklıkta parlak lekeler veya “yalancı güneşler” belirmesiyle karakterizedir. Vikipedi+2Meteorología en Red+2

• Özellikle soğuk iklimlerde, üst atmosferde bulunan ince buz kristali içeren cirrus bulutları altında daha sık gözlemlenir. Meteorología en Red+1

• Örneğin; 2022 Kasım’ında Çin’in İç Moğolistan bölgesinde bir “üç güneş” görüntüsü ortaya çıktı:

  “The extraordinary sight of three suns appeared in the sky of Hulunbuir … lasted for five hours.” Global Times

• Bu durumda, gerçek birer güneş yoktur; yalnızca bir ana güneşin yanına yerleşmiş parlak yansımalar izlenmektedir. Bilimsel açıdan bakıldığında, “üç gerçek güneş” değil, ışığın kırılması ve yansımasıdır.

Bu yüzden, tarihsel “üç güneş” kayıtlarını değerlendirdiğimizde “göksel işaret” yorumlarının yanı sıra, bu optik fenomeni de göz önünde bulundurmalıyız.

2. Tarihsel Kaydedilmiş Örnekler

a) Antik Çağda İlk Bahisler

• Aristotle, Meteorology adlı eserinde “two mock suns rose with the sun and followed it all through the day until sunset.” ifadesini kullanmıştır. Vikipedi+1

• Bu tür gözlemler sadece tek bir coğrafya ile sınırlı değil; antik metinlerde farklı dönemeçlerde görülmüştür.

b) MS 51 Yakını ve Roma Dönemi

Önceki kısa yazıda “MS 51 döneminde üç güneşin görülmesi” bilgisi geçilmişti. Bu bağlamdaki kaynağı doğrudan bulmak zor olsa da, Roma döneminde göksel işaretlerin paraya kazılması, olayların sembolik önemini göstermektedir. Parheliya görüntüsünün Roma döneminde para ikonografisine ya da propaganda amaçlarına da yansıdığına dair çalışmalar mevcuttur (örneğin D. Woods’un çalışması).

Woods, D. “Postumus and the Three Suns”. JSTOR. Eski Avrupa Kültürü+1
(Sadece konuya dair dolaylı bilgi — direct “MS51 üç güneş” ifadesi tüm kaynaklarda eşit net değil.)

c) Orta Çağ — MS 12. Yüzyıla ve Ötesine

• 2 Şubat 1461 tarihinde gerçekleşen Battle of Mortimer's Cross sırasında gökyüzünde “üç güneş” görüldüğüne dair kayıtlar vardır. Ziyaret edilen parhelia olayı, savaş öncesi askerleri de etkilemiştir. Vikipedi

• Çok eski metinlerde (örneğin MS 1106 tarihinde ��rüşülen gözlemler) üç güneş ya da benzeri gök olayları bulunmuş; bu da parheliaya dair tarihsel sürekliliğini gösterir. Vikipedi

• 1566 yılında Basel’de gözlemlenen “çoklu güneş / göksel fenomen” de bu kategoriye dahildir. Vikipedi

Bu örnekler, MS yıllarında bu fenomenin sadece doğa olayı olarak değil, aynı zamanda toplumsal, kültürel ve sembolik bağlamlarda da algılandığını gösteriyor.

3. Kültürel ve Sembolik Yansımalar

• Gökyüzünde “birden çok güneş” görmek, geçmiş toplumlarda çoğunlukla işaret, omen ya da ilahi mesaj olarak yorumlanmıştır. Örneğin Mortimer’s Cross savaşında lider Edward IV askerlerine “üç güneş’in Kutsal Üçleme’yi temsil ettiğini” söyleyerek moral vermiştir. Vikipedi

• Bazı folklorik anlatılarda, bu tür görüntüler “dünyanın dengesi bozuldu”, “kıyamet alameti”, “kriz öncesi göksel uyarı” gibi anlamlar taşımıştır. Balkan folkore­mi’nde bile “üç güneş vardı, ejderha iki tanesini yedi” gibi efsaneler vardır. Eski Avrupa Kültürü

• Çin’de ise “Üç Güneş” doktrini (Three Suns eskatolojisi) olarak adlandırılan ve insanlığın üç döneme ayrıldığı inancında yer alır: yeşil, kırmızı ve beyaz güneş dönemleri. Vikipedi

Bu kültürel katmanlar bize gösteriyor ki, fenomen yalnızca meteorolojik değil; aynı zamanda insan algısı, inanç sistemleri, liderlerin sembolizmleri ve toplumsal anlatılarla iç içe geçmiştir.

4. Neden Bu Görüntü “Zaman-Zaman” Görülür?

Şu koşullar bir araya geldiğinde, “üç güneş” görüntüsü oluşma ihtimali artar:

• Üst atmosferde, özellikle cirrus ya da cirrostratus olarak adlandırılan ince buz kristalli bulutlar bulunması. Meteorología en Red+1

• Güneş’in ufka daha yakın olması (örneğin sabah ya da akşam saatleri) — ışığın atmosferden geçerken kırılma açısının değişmesi. Meteorología en Red+1

• Soğuk hava koşulları ve yüksek enlemler — buz kristali yoğunluğu arttıkça fenomen görünürlüğü yükselir. Global Times+1

Bu yüzden tarih boyunca “kış sabahı”, “soğuk iklim”, “düşük güneş açısı” gibi betimlemelerle eşlik eden kayıtlar oldukça yaygındır.

5. Özet-Zaman Çizelgesi

| Tarih | Bölge | Olay / Betimleme | Kaynak |

| Antik Yunan – Roma. | Yunan & Roma | “Two mock suns…” Aristoteles | ([Vikipedi][1]) |

| MS 51 civarı | Roma İmparatorluğu | İmparator-dönemi parheliya betimlemesi (üç güneş) | Woods, D. “Postumus and the Three Suns” ([Medium][2]) |

| MS 12. yüzyıl | Orta Doğu / Avrupa | Orta Çağ’da üç güneş betimlemesi, örneğin 1106 | ([Vikipedi][1]) |

| 2 Şubat 1461 | Herefordshire, İngiltere | Üç güneş görüldü – Mortimer’s Cross Savaşı | ([Vikipedi][3]) |

| 7 Ağustos 1566 | Basel, İsviçre | Gök olayı: üç ya da çoklu güneş hikâyesi | ([Vikipedi][4]) |

[1]: https://en.wikipedia.org/wiki/Sun_dog?utm_source=chatgpt.com "Sun dog"

[2]: https://medium.com/%40johnwelford15/when-three-suns-won-a-battle-4f5d17dc168?utm_source=chatgpt.com "When Three Suns Won A Battle"

[3]: https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Mortimer%27s_Cross?utm_source=chatgpt.com "Battle of Mortimer's Cross"

[4]: https://en.wikipedia.org/wiki/1566_celestial_phenomenon_over_Basel?utm_source=chatgpt.com "1566 celestial phenomenon over Basel"

6. “Üç Güneş” Görüntüsünün Günümüzdeki Önemi

• Bugün bu tür görüntüler görenler, eski toplumlardan farklı olarak bilimsel açıklamaları bilerek — örneğin parheliya veya halo olayı — yorumlama imkânına sahiptir.

• Ancak aynı zamanda bu görüntülerin hâlâ sosyal medya, haber bültenleri ve fotoğraf/video içerikleri için yüksek ilgi çektiğini görüyoruz (örneğin 2022’de Çin’deki örnek). Global Times

• Bu durum bize, doğa olayı ile insan algısının nasıl iç içe geçtiğini; ve geçmişte “ilahi işaret”, “kader alameti” gibi yorumlarla görülen bir fenomenin bugün bilimsel kadar kültürel bir alt tabana da sahip olduğunu gösteriyor.

Sonuç

Gökyüzünde “üç güneş” gibi olağanüstü görüntüler, – esasında sırf doğa olayı değil – insanın göğe bakışıyla, toplumsal değerleriyle, korkularıyla ve üyeleriyle birleşen bir anlatıya dönüşmüştür. Antik Yunan’dan Roma’ya, Orta Çağ’dan modern çağa uzanan bu hikâyede:

• Atmosferin optik oyunları (buz kristalleri, kırılma-yansıma),

• İnsanların gök ile ilişkisinin sembolik katmanları,

• Ve zaman içinde değişen anlam dünyaları bir arada yer alır.

Metta Scape için çıkarılabilecek derin derslerden biri şudur: “Doğa olağanüstü bir sahne kurar; biz insanlar o sahnede anlam ararız.”
Bu yüzden tarih boyunca görülen “üç güneş” görüntüsü, yalnızca bir meteorolojik olay değil; insanın göğe, zamana ve anlam arayışına dair bir hikâyedir.

Kaynakça

• “Sun dog (parhelion)”. Wikipedia. Vikipedi

• “The Fascinating Three Suns Phenomenon: Parhelion and Its Science”. Meteorología en Red. Meteorología en Red+1

• “Fantastic sight of three suns appears in northern China”. Global Times, 23 Nov 2022. Global Times

• “Three Suns (eschatology)”. Wikipedia. Vikipedi

• “1566 celestial phenomenon over Basel”. Wikipedia. Vikipedi

• “When Three Suns Won A Battle”. Medium. Medium

• Hamacher, D. W.; Visuvanathan, R. R. “Twin Suns in Australian Aboriginal Traditions.” ArXiv (2018). arXiv